Η επιστήμη στα ίχνη της μεγαλύτερης δύναμης που υπάρχει στο σύμπαν!

«Γνωρίζουμε πολλά για τον ρόλο που παίζει η «σκοτεινή ενέργεια» στην εξέλιξη του Σύμπαντος, αλλά γνωρίζουμε ελάχιστα για τη φύση της.»

Για το μυστήριο του συνεχώς διαστελλόμενου σύμπαντος μίλησε πριν λίγες μέρες στο Ίδρυμα Ευγενίδου, ο δρ Τιερί Κουρβουαζιέ, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Αστρονομικής Εταιρείας, ένα θέμα επίκαιρο, καθώς το φετινό νόμπελ Φυσικής απονεμήθηκε σε τρεις επιστήμονες (τους Σαούλ Περλμούτερ και ‘Ανταμ Ρις από τις ΗΠΑ και τον αμερικανο-αυστραλό Μπράιαν Σμιτ), οι οποίοι πρώτοι ανακάλυψαν το φαινόμενο, που αποδίδεται στην αινιγματική «σκοτεινή ενέργεια».

Ο Ελβετός αστροφυσικός είχε την ευκαιρία να «ταξιδέψει» το ακροατήριό του στο χώρο και το χρόνο από τις απαρχές του σύμπαντος έως τις πιο πρόσφατες ανακαλύψεις της Κοσμολογίας και τη σημασία τους. Καθ’ όλη σχεδόν τη διάρκεια του 20ού αιώνα, οι περισσότεροι επιστήμονες θεωρούσαν ότι το σύμπαν, που δημιουργήθηκε πριν από 13,7 δισεκατομμύρια χρόνια με μια «Μεγάλη Έκρηξη», διαστέλλεται μεν, αλλά με συνεχώς επιβραδυνόμενο ρυθμό λόγω της επίδρασης της βαρύτητας.

Όταν, το 1987, ξεκίνησε το ερευνητικό πρόγραμμα μελέτης των εκρήξεων σούπερ-νόβα «Supernova Cosmology Project», από ερευνητές του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια-Μπέρκλεϊ με επικεφαλής τον Περλμούτερ, ο βασικός του στόχος ήταν να υπολογίσει, μέσα από την ανίχνευση συγκεκριμένων υπερκαινοφανών αστέρων Τύπου Ια, το ρυθμό με τον οποίο η διαστολή του σύμπαντος επιβραδύνεται. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1995, μία δεύτερη ερευνητική ομάδα, η «High Z Supernova Team» (των Ρις και Σμιτ), άρχισε μια ανάλογη έρευνα με σούπερ-νόβα.

Αντίθετα όμως με τις αρχικές προθέσεις των επιστημόνων, τα αποτελέσματα των δύο ερευνητικών ομάδων, που ανακοινώθηκαν επίσημα το 1998, προκάλεσαν μεγάλη έκπληξη στη διεθνή επιστημονική κοινότητα, καθώς η ανάλυση των δεδομένων, αντί να οδηγήσει στον υπολογισμό του ρυθμού επιβράδυνσης της διαστολής του σύμπαντος με περισσότερη ακρίβεια, όπως όλοι περίμεναν, οδήγησε στο ακριβώς αντίθετο συμπέρασμα, δηλαδή ότι η διαστολή του Σύμπαντος είναι επιταχυνόμενη.

Για να εξηγήσουν οι επιστήμονες αυτή την επιταχυνόμενη κοσμική διαστολή, εκτίμησαν ότι το συνολικό απόθεμα μάζας και ενέργειας του σύμπαντος θα πρέπει να κυριαρχείται από ένα, άγνωστο μέχρι στιγμής, μυστηριώδη παράγοντα που εξουδετερώνει τη δύναμη της βαρύτητας. Αυτό το «κάτι» το ονόμασαν «σκοτεινή ενέργεια». Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι από τη συνολική μάζα και ενέργεια του Σύμπαντος το κατά πολύ μεγαλύτερο ποσοστό 73% έως 74% αντιστοιχεί στην άγνωστη «σκοτεινή ενέργεια», ένα 22% έως 23% αντιστοιχεί στην εξίσου άγνωστη «σκοτεινή ύλη», ενώ μόλις το υπόλοιπο 4% αντιστοιχεί στην κλασική (βαρυονική) ύλη, από την οποία αποτελούνται τα δισεκατομμύρια άστρα και οι γαλαξίες του σύμπαντος, αλλά κι εμείς οι ίδιοι.

Ο Κουρβουαζιέ τόνισε ότι σήμερα οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν τι είναι η σκοτεινή ενέργεια, καθώς καμία γνωστή μορφή ύλης δεν έχει τέτοιες ιδιότητες, όπως η «αρνητική πίεση» και η «απωθητική» βαρύτητα. Υπογράμμισε ότι οι αστρονομικές παρατηρήσεις δείχνουν πως το σύμπαν ελέγχεται από δυνάμεις της ύλης, οι οποίες είναι πλήρως άγνωστες. Επεσήμανε ότι στο μέλλον ή θα βρεθεί μια νέα κοσμολογική «σταθερά» ή μια νέα μορφή ύλης ή μια νέα Φυσική, γι’ αυτό, όπως είπε, τα μελλοντικά βήματα αναμένεται να κρύβουν εκπλήξεις.

Προς το παρόν, τόνισε, οι αστροφυσικοί και οι κοσμολόγοι αναζητούν στο εργαστήριο (ιδίως στο CERN) να ανιχνεύσουν την σκοτεινή ύλη και, παράλληλα, πασχίζουν να κάνουν καλύτερες μετρήσεις για τη διαστολή του σύμπαντος και να κατανοήσουν τι είναι η σκοτεινή ενέργεια. Στην κατεύθυνση αυτή, όπως είπε, θα βοηθήσει σημαντικά η μελλοντική ευρωπαϊκή διαστημική αποστολή «Ευκλείδης», την οποία εξήγγειλε η ESA.

Κάτι ανάλογο είχε πει πριν λίγα χρόνια και ο κορυφαίος Έλληνας φυσικός και ακαδημαϊκός Δημήτρης Νανόπουλος, όταν οι εργασίες στο CERN ήταν ακόμα στο αρχικό τους στάδιο:

«Γενικά βρισκόμαστε στο ξεκίνημα μιας νέας θεώρησης της φυσικής. Θα χρειαστεί να σκύψουν επάνω της οι νέες γενιές φυσικών για να φτάσουμε στη επόμενη φάση, αυτή των κοσμογονικών ανακαλύψεων».

Το πόσο σημαντική είναι όμως για τους επιστήμονες η ανακάλυψη ύπαρξης αυτής της τεράστιας δύναμης που δεσπόζει στο σύμπαν, φαίνεται από την ακόλουθη δήλωση του καθηγητή Δημήτρη Νανόπουλου:

«…ονειρεύομαι την ημέρα που θα έχουμε μια “ηλεκτρική σκούπα” που θα ρουφάει από το Διάστημα αυτή την αστείρευτη σκοτεινή ενέργεια και θα μας επιτρέπει να κατανικούμε τη βαρύτητα που μας κρατάει καθηλωμένους στον πλανήτη μας».

Εγώ ο άσχετος όμως με την αστροφυσική, αναρωτιέμαι: Εφόσον δεν αποτελούμε κάτι ξεχωριστό από το υπόλοιπο σύμπαν, εφόσον είμαστε μέρος αυτού του σύμπαντος, και εφόσον αυτή η δύναμη αποτελεί το 73% τις εκατό του όλου σύμπαντος, πως γίνεται να μην έχουμε φυσική πρόσβαση σ’ αυτήν; Μήπως τελικά η δύναμη αυτή είναι πολύ πιο κοντά μας απ’ ό,τι νομίζουμε, αλλά δεν έχουμε ακόμη ανακαλύψει τον τρόπο αξιοποίησης της; Μήπως την ψάχνουμε στο μακρινό σύμπαν ενώ αυτή είναι απλά γύρω μας;

Φοβάμαι πως η αλαζονεία του επιστημονισμού και τα όποια γεωπολιτικά ή οικονομικά συμφέροντα έχουν στρέψει την έρευνα μακριά από την πραγματικότητα, η οποία φαίνεται να είναι όμως τόσο απλή!

***