Λουκάς Παπαδήμος – Παρένθεση στην πολιτική φαυλότητα ή πολιτική εξέλιξη;

Μια αξιολόγηση των τελευταίων πολιτικών γεγονότων από τον Χρήστο Γιανναρά.*

H εμφάνιση του κ. Λουκά Παπαδήμου, το παρουσιαστικό του, γέννησε θετικές ψυχολογικές αντιδράσεις. «Το πρόσωπο είναι σπαθί» έλεγε ο λαός μας, όταν ακόμα μιλούσε τα ελληνικά των μανάδων μας (και όχι της τηλεόρασης ή του πασοκικού σχολείου). Eίδαμε μπροστά μας έναν άνθρωπο ήρεμο, ευπρεπή, απροσποίητο, δίχως το άγχος να κερδίσει τις εντυπώσεις. Ολοκάθαρο βλέμμα, «αέρας» απλότητας, σοβαρότητας, σύνεσης. Kαι ο λόγος του λιτός, καίριος, σαφής. H παρουσία του Λουκά Παπαδήμου στην προεδρία της κυβέρνησης γέννησε εμπιστοσύνη, επομένως και ελπίδα.

Αλλά η κρατική εγρήγορση των πολιτών δεν έχει περιθώρια να χαλαρώσει: Στον κ. Παπαδήμο δεν ανατέθηκε η, προσωρινή έστω, διακυβέρνηση της χώρας με επιτελείο της δικής του επιλογής και ευθύνης (όπως έγινε στην Ιταλία με τον κ. Μάριο Μόντι). Δεν του ζητήθηκε να επιλέξει το επιτελείο του ο ίδιος, έστω και από το πολιτικό προσωπικό των τριών κομμάτων που συναίνεσαν στο πρόσωπό του. O κ. Παπαδήμος πρέπει να κυβερνήσει τη χώρα με μια δεδομένη, καθορισμένη από τα κόμματα υδροκεφαλική κυβέρνηση, συγκροτημένη από πρόσωπα που στη συνείδηση των πολιτών ταυτίζονται με την αποτυχία του πολιτικού συστήματος στην Ελλάδα, την ευτέλεια, την ανικανότητα, την κραυγαλέα φαυλότητα.

Oι κομματικές ηγεσίες το έδειξαν φανερά, δεν ήθελαν την πρωθυπουργία Παπαδήμου: O ολίγιστος των Παπανδρέου προσπάθησε, επί τρεις ημέρες, να παρακάμψει το όνομά του, που από την πρώτη στιγμή αυτονόητα και επιτεταμένα προβαλλόταν, χρησιμοποιώντας ακόμα και ασύστολα ψεύδη. Υποχρεώθηκε να συναινέσει μόνο με την εκβιαστική απειλή των πενήντα βουλευτών του, που έφριξαν από την καταληκτική επιλογή του και τον διασυρμό που προμήνυε. O δε κ. Σαμαράς, δίχως τον παραμικρό δισταγμό, τόλμησε τη δήλωση που θα τον συνοδεύει εσαεί σαν μέτρο των ποιοτικών του εκτιμήσεων: «Τι Παπαδήμος, τι Πετσάλνικος»!

Και οι δύο αρχηγοί, ήταν περισσότερο από φανερό, έτρεμαν τη σύγκριση. Στο πρόσωπο του Παπαδήμου οι πολίτες θα ψηλαφούσαν το μέτρο για να πιστοποιήσουν: ποιος είναι ηγέτης και ποιος κνώδαλο, ποιον μπορούν να εμπιστεύονται και ποιον πρέπει να αποφεύγουν σαν θλιβερή ή κωμική ολιγότητα. Aν άφηναν τον Παπαδήμο να σχηματίσει κυβέρνηση με δικούς του επιτελείς (έστω μεταβατική), ύστερα από κάποιους μήνες το πολιτικό σκηνικό ίσως να ήταν εντελώς άλλο από το σημερινό: τα ώς τώρα κόμματα να είχαν θαφτεί, οριστικά και αμετάκλητα, στο «χρονοντούλαπο της Ιστορίας».

Όμως ο Παπαδήμος δέχθηκε, άνευ όρων, να ηγηθεί σε έναν ευτελισμένο συρφετό αποτυχημένων, να πρωθυπουργεύσει σε μια κυβέρνηση – δειγματολόγιο ή κουρελού συμβόλων της ανυποληψίας, της περίτρανα αποδεδειγμένης ανικανότητας, της αρρωστημένα προκλητικής αναίδειας και θρασύτητας, της χιλιομαρτυρημένης φαυλότητας. Δέχθηκε, άνευ όρων, να ταυτίσει το όνομά του με ανθρώπους που δεν τολμούν να ξεμυτίσουν σε δημόσιο χώρο, γιατί ξέρουν με ποιες πρακτικές αποδοκιμασίας τους περιμένει η οργή και η αηδία των πολιτών. Γιατί το έκανε αυτό ο Παπαδήμος, γιατί αποδέχθηκε την άνευ όρων πρωθυπουργία;

H απάντηση στο συγκεκριμένο ερώτημα είναι αντικείμενο κυρίως λογικής και πολιτικής ανάλυσης και δευτερευόντως ψυχολογικής βυθοσκόπησης του κ. Παπαδήμου. Tρία τινά μοιάζει πιθανό να συμβαίνουν: Tο πρώτο, ότι ο κ. Παπαδήμος αποδέχθηκε συνειδητά τον πολύ περιορισμένο (χρονικά και ως προς το πεδίο ευθυνών) ρόλο του τεχνοκράτη. Ανέλαβε να διεκπεραιώσει την εκταμίευση της έκτης δόσης του δανείου, να οριοθετήσει τη διαδικασία της εθελοντικής ανταλλαγής των ελληνικών ομολόγων (το PSI plus) και να επιμεληθεί την εφαρμογή των αποφάσεων της Συνόδου Κορυφής της 27ης Οκτωβρίου. Aυτή τη μαστορική ξέρει, αυτήν θα ασκήσει, και μετά θα γυρίσει στο σπίτι του. Παρεμπιπτόντως θα επιβλέψει και τη διενέργεια εκλογών – κάτι που θα μπορούσε να κάνει ακόμα και ο κ. Πετσάλνικος. Θα ελέγχει και θα συντονίζει τα υπουργεία της κυβέρνησης μόνο ως προς την εμπλοκή τους στις τρεις συγκεκριμένες αποστολές που του ανατέθηκαν. Δεν θέλει να έχει την παραμικρή ανάμειξη με τις εξουσιαστικές φιλοδοξίες του κομματικού υποκόσμου.

Δεύτερο πιθανό ενδεχόμενο: O κ. Παπαδήμος δεν επρόκειτο ποτέ να αναμειχθεί ούτε στο συγκεκριμένο αυτό πεδίο τεχνοκρατικής συνεισφοράς, αν δεν του το ζητούσαν πιεστικά από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα, με εγγυήσεις υποστήριξής του, για να αποτραπεί η αποπομπή της πατρίδας του από την E.E. Θεώρησε πατριωτικό του καθήκον να βοηθήσει αδιαφορώντας για τις ταπεινώσεις που θα του επεφύλασσαν οι κομματικές ηγεσίες και κουζίνες.

Τρίτο ενδεχόμενο, το περισσότερο «χλωμό»: O κ. Παπαδήμος πιστεύει στη δυναμική της ποιότητας. Ότι έναν ηγέτη πρόδηλα επαρκή και με θυσιαστική ανιδιοτέλεια ο λαός θα τον λατρέψει. Ότι μπροστά σε αυτή τη δυναμική που έχει από μόνη της η ποιότητα, κάποτε (όχι πάντοτε) καταρρέουν από μόνες τους και οι πιο θωρακισμένες αντιστάσεις της ανικανότητας και της φαυλότητας. Ήδη η ανικανότητα και η φαυλότητα έχουν στήσει μια χάρτινη κυβέρνηση – τη συγκρότησαν οι κομματάρχες μόνο για να μοιράσουν μπουναμάδες στα παραπαίδια τους. Σε κάθε υπουργείο πληθωρισμός από παραπαίδια, έτσι, για να γλείψουν λίγους μήνες το κόκαλο. O κ. Παπαδήμος ποντάρει, λέει η «ωχρή» εκδοχή, στη διαφορά που ενσαρκώνει από όλο αυτό το ανθρώπινο υλικό: Μιλάει διαφορετική γλώσσα, σκέπτεται με διαφορετική λογική, ενεργεί με διαφορετικό ήθος, έχει στόχους διαφορετικούς. Κυρίως, είναι υγιής ψυχικά, απρόσβλητος από την παράνοια της εξουσιολαγνείας των κομματανθρώπων και τη συνακόλουθη απώλεια επαφής με την πραγματικότητα. Αυτή η διαφορετικότητα θα τον επιβάλει. Όταν λήξει η θητεία του, θα είναι αδιανόητη η απομάκρυνσή του από την πρωθυπουργία. Έστω και χωρίς να φτιάξει κόμμα, το όνομά του θα το γράφουν οι πολίτες σε ένα χαρτί και θα το ρίχνουν στην κάλπη.

Μέσα σε τριάντα χρόνια, χάρη στο ΠAΣOK, πράσινο και γαλάζιο, η παρακμή μας μετράει αιώνες. Θέλει δεκαετίες πολλές η ανάκαμψη, αν υπάρξει. Αλλά κάθε κοινωνία κρύβει και το ενδεχόμενο της έκπληξης. Ενδεχόμενο. Όχι βεβαιότητα.

(*) kathimerini.gr – 20.11.11

***